Δοκίμια

Το σκάκι είναι κατ’ εξοχήν παιχνίδι μυαλού και στρατηγικής, ένα παιχνίδι που χρειάζεται διαρκή εγρήγορση, όχι βιασύνη, ενώ βασική αρχή του κάθε σκακιστή - το πρώτο μέλημά του- είναι, όχι να σκέφτεται τις δικές του κινήσεις αλλά να προβλέπει τις κινήσεις του αντιπάλου του και να βρίσκεται πάντα ένα βήμα μπροστά από αυτόν.

Τι ακριβώς συνέβη στις δεκαετίες ’70 και ‘80, σε μια Ελλάδα ιδεολογικά κλειστή, ακόμη διαιρεμένη ανάμεσα στον ιδεαλισμό και τον μαρξισμό, με την προέλαση των ανθρωπιστικών επιστημών και των νέων κατευθύνσεων της κριτικής;

Ο Λαοκράτης Βάσσης έχει αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος του συγγραφικού του έργου στη θεώρηση του Πολιτιστικού μας Προβλήματος. Που το αντιμετωπίζει, υπό την έννοια της πολύ βαθιάς πνευματικής, ηθικής, αξιακής και ταυτοτικής εντέλει κρίσης, ως το μέγα «πρόβλημά» μας, «πρόβλημα των προβλημάτων» μας, κοινή ρίζα και κοινό παρονομαστή όλων των μεγάλων προβλημάτων μας.

Το νέο βιβλίο του Λαοκράτη Βάσση περιλαμβάνει κείμενα που ρίχνουν φως σε κρίσιμα θέματα, της πολιτικής, της πολιτιστικής και της εθνικής μας γενικότερα ζωής, όπως: Επικυριαρχία, Μακεδονικό Α’ και Β’, Εθνική συνεννόηση κ.ά. Ακόμη, κείμενα που αναφέρονται στον Σάκη Καράγιωργα, τον Μανώλη Γλέζο, τον Λυκούργο Καλλέργη και τον ήρωα της Εθνεγερσίας του ‘21 Μάρκο Μπότσαρη.

 Στο τελευταίο, αυτό, βιβλίο του ο Λαοκράτης Βάσσης ανατέμνει το πολιτιστικό έλλειμμα του Τόπου μας, ενώ αναφέρεται συμπληρωματικά και στο πολιτικό έλλειμμά μας.

“Εμείς δε χρησιμοποιούσαμε τον όρο «αποκέντρωση». Προτιμούσαμε το «επανατοπικοποίηση». Συνδέαμε τον τόπο εγκατάστασής μας με τον «ου τόπο». Την ουτοπία που ξέραμε ότι δεν υπήρχε κάπου και που θα έπρεπε να τη δημιουργήσουμε. «Να δημιουργήσουμε τον κόσμο μας, μέσα στον κόσμο που θέλουμε να αφήσουμε πίσω μας».

Ήταν το σύνθημά μας. Επιστροφή, αλλά όχι προς τα πίσω! Επιστροφή… προς τα μπρος! Ήταν το άλλο σύνθημά μας. […] Για εμάς ένας άλλος κόσμος δεν είναι μόνο εφικτός, είναι ΥΠΑΡΚΤΟΣ.” 

Βρισκόμαστε στο τέλος του 2016, εν μέσω συνεχών διεθνών εξελίξεων που τείνουν προς ανατροπή της μέχρι τούδε ισορροπίας. Το ευρωπαϊκό πεδίο φαίνεται πολύ κρίσιμο για την παγκόσμια κατάσταση και την τροπή που θα πάρουν οι μετασχηματισμοί.

«Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί,
όπου και να θολώνει ο νους σας
μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό
 και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη».

                                                                                                           Ελύτης, Άξιον Εστί 

Η «Ανοιχτή Συζήτηση» θέτει στο επίκεντρό της, υπό τη βαριά σκιά της Τροϊκανής Αρμοστείας, την πολιτιστική διάσταση (ηθική, πνευματική, αξιακή, ταυτοτική) της μεταπολιτευτικής μας χρεοκοπίας,

Η φαντασία προβάλλεται ως άρση της πραγματικότητας, ως άρνησή της. Στηλιτεύεται ως αξιοχλεύαστη φυγή, αν όχι ως δειλία και αδυναμία και παραίτηση,

[...] Το ανά χείρας βιβλίο θα το χαρακτήριζα ως ένα εγχειρίδιο, παρ’ ότι δεν συνιστά μια θεωρητική προσέγγιση της λογοτεχνίας και της πολιτισμικής θεωρίας, με βάση τη σκέψη ενός επιφανούς μαρξιστή κριτικού, απλούστατα γιατί κάτι τέτοιο δεν υπήρξε ποτέ επιλογή του Τέρρυ Ήγκλετον.

  «Εξωοικονομικές» όψεις της κρίσης: όπως στην κοινωνία, τη δημοκρατία και το πολιτικό σύστημα, την τέχνη και τον πολιτισμό. Το πολλαπλό χρέος της αριστεράς.

 

Η αρχαία ελληνική γραμματεία παρέδωσε μέσα από το διάβα των χρόνων όλες τις πτυχές της εξέλιξης μιας δομημένης κοινωνίας.

 Η μακρά μεταπολίτευση, μια από τις ομαλότερες περιόδους της πολιτικής μας ζωής, πήγε δυστυχώς χαμένη για τον τόπο μας, καθώς δεν αξιοποιήσαμε τις προνομιακές αντικειμενικές της δυνατότητες και τις συνακόλουθες ευκαιρίες της.

 

Tina is dead. Αν επιλέγαμε μόνο ένα σλόγκαν, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί το πιο χαρακτηριστικό για τις εξελίξεις στη δεκαετία που πέρασε, πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα.

 

Οι αναδιαρθρώσεις της οικονομικής δομής του καπιταλισμού, φέρνουν πάλι στην επικαιρότητα - υπό νέους όρους - τη συζήτηση όχι μόνο για τον ιμπεριαλισμό ή τον αποικιοκρατισμό, αλλά και το ζήτημα του ολοκληρωτισμού.

 Στο μακρύ ταξίδι της τέχνης μια αίσθηση μυστηρίου περιρρέει τα πάντα. Αυτές οι αρχέγονες φόρμες έχουν το δικαίωμα να ζήσουν την δική τους ύπαρξη.

 Στα έντεκα δοκίμια αυτού του βιβλίου ο Λαοκράτης Βάσσης αναζητεί τα πολιτιστικά πατήματα του τόπου μας στην ομιχλώδη ανηφοριά του 21ου αιώνα. 

Ο Πλάτων αντιμετωπίζει την ομορφιά ως ανάμνηση του υπερουράνιου τόπου και αυτή η ματιά ήταν συνεπής προς την θεωρία των ιδεών του.

Ο σοφός Πιττακός είχε πει: «Άριστη δημοκρατία είναι αυτή που δεν επιτρέπει στους κακούς να άρχουν και στους καλούς να μην άρχουν».

Η "Ανοιχτή συζήτηση" είναι ελεύθερη ανάπλαση ημερολογιακών σημειώσεων από κοινωνική συνάντηση παλιών φίλων, που εξελίχτηκε απρόσμενα σε μακρά πολιτική συζήτηση για τη Μεταπολίτευση, το Πα.Σο.Κ και την Αριστερά.

Η ηθική είναι στον πυρήνα του πυρηνικού προβλήματος: θα έχουμε έναν κόσμο βασισμένο στην κουλτούρα της ειρήνης ή στην κουλτούρα της βίας;

Ό,τι έχω γράψει τελευταία, εισηγήσεις συνεδρίων, βιβλιοπαρουσιάσεις και βιβλιοκριτικές, άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά, ήταν ατάκτως ερριμμένα και χαμένα στη βιβλιοθήκη μου.